Związki zawodowe — jak działają. Czy warto do nich należeć?

Pracujesz w firmie, w której działa już związek zawodowy, chcesz jednak dowiedzieć się coś więcej na jego temat? Zastanawiasz się, na czym polega jego działalność? Związki zawodowe w większości kojarzą się z firmami państwowymi. Mogą jednak powstać również w firmach prywatnych. To dzięki ich działalności stają się skutecznym narzędziem do walki o prawa i interesy zatrudnionych w firmie pracowników. Masz zamiar wstąpić do takiego związku, zapraszamy zatem do przeczytania artykułu.

Czytaj też: Relokacja pracownika — na czym polega i jak powinna przebiegać?

Czym jest związek zawodowy?

Związek zawodowy, co to takiego? Jest to dobrowolna, zrzeszona grupa pracowników, która za główne zadanie ma reprezentowanie zatrudnionych w firmie pracowników. Zadaniem związków zawodowych jest czuwanie nad przestrzeganiem praw, interesów zawodowych i socjalnych pracowników, jak również negocjowanie dla nich lepszych warunków pracy takich jak: wyższe zarobki, lepsze warunki pracy. Związki zawodowe mają również prawo uczestniczenia w sporach zbiorowych oraz zawierania układów zbiorowych pracy.

Czym dokładnie zajmują się związki zawodowe?

Związki zawodowe w Polsce posiadają szereg uprawnień i możliwości działania, które pozwalają im na większą aktywność i wpływ na warunki pracy oraz prawa pracowników. Dzięki tym uprawnieniom związki zawodowe mają zdolność do podejmowania działań, które przekraczają możliwości przeciętnego pracownika, co umożliwia im efektywnie reprezentować interesy pracowników oraz poprawiać ich warunki zatrudnienia. Oto niektóre z możliwości działania związków zawodowych w Polsce:

• kontrola nad zwolnieniami – w przypadku gdy pracodawca planuje zwolnić pracownika dyscyplinarnie lub rozwiązać umowę o pracę na czas nieokreślony, ma obowiązek poinformowania związku zawodowego działającego w firmie. Podobnie ma się sytuacja w przypadku planowania zwolnień grupowych. Związki zawodowe mają prawo i wręcz obowiązek uczestniczyć w procesie negocjacji w celu zapewnienia sprawiedliwych i korzystnych warunków dla osób, które zostaną zwolnione,

• wpływ na zmiany w regulaminie pracy – pracodawcy podejmują czasem decyzje dotyczące wprowadzenia nowych zasad, które mogą nie być zgodne z preferencjami pracowników. Przykłady takich zmian to np. przejście z trybu pracy hybrydowej na stacjonarną, modyfikacje w harmonogramie pracy, okresach rozliczeniowych czy też wprowadzenie kar. W takich sytuacjach związki zawodowe odgrywają kluczową rolę w procesie konsultacji i negocjacji, mając za zadanie reprezentowanie interesów pracowników i zapewnienie, że wprowadzane zmiany będą sprawiedliwe i akceptowalne,

• wpływ na działanie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych – przedstawiciel związku zawodowego pełni funkcję członka komisji socjalnej, która ma decydujący wpływ na przydzielenie środków finansowych. W ramach tej komisji podejmowane są kluczowe decyzje dotyczące przeznaczenia funduszy na różne cele związane z dobrostanem pracowników. Przedstawiciel związku zawodowego odgrywa istotną rolę w tym procesie, reprezentując interesy pracowników i dążąc do zapewnienia, że środki finansowe są wykorzystywane w sposób sprawiedliwy i zgodny z potrzebami zatrudnionych. Oprócz tego związek zawodowy ma uprawnienia do wyrażenia zgody na likwidację funduszu socjalnego. Jest to ważna ochrona dla pracowników, ponieważ zapobiega samowolnemu działaniu pracodawcy w kwestiach związanych z funduszem. W przypadku gdy pracodawca zdecyduje się na likwidację tego funduszu, związek zawodowy musi wyrazić na to zgodę. Dzięki temu związki zawodowe zaangażowane są w proces decyzyjny i mają możliwość wpływania na kształt polityki socjalnej w firmie.

• interwencja w sprawach indywidualnych oraz zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy – związek zawodowy może również kierować do pracodawcy zapytania, wioski czy pisma w indywidualnych sprawach pracowniczych np. pominięcie pracownika przy awansowaniu, przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą zarobkową lub pominięcie przy typowaniu pracowników do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe. Czasem spory te kończą się w sądzie pracy, a związek zawodowy ma możliwość reprezentowania pracowników w trakcie rozpraw i udzielania im porad prawnych,

• prawo do udzielania informacji o stanie finansowym firmy – dzięki związkom zawodowym pracownik ma możliwość dowiedzieć się, jaką sytuację finansową aktualnie posiada firma. Związek zawodowy może zażądać od pracodawcy podania takich informacji, a pracodawca ma obowiązek ich udzielić,

• działanie na rzecz zmian – kolejnym uprawnieniem związków zawodowych jest postulowanie zmian w obrębie działania firmy, szczególnym uprawnieniem związków zawodowych jest wejście w spór zawodowy lub możliwość zorganizowana strajku w firmie.

Jakie obowiązki ma pracodawca względem związków zawodowych?

Pracodawca ma obowiązek współdziałać i uznawać prawa i przywileje związku zawodowego działającego na terenie jego firmy.

Jest również zobowiązany do wypełniania obowiązków wynikających z działalności związku zawodowego i obowiązkami tymi są:

• udostępnienie związkowi zawodowemu pomieszczeń oraz urządzeń technicznych, które niezbędne są do prowadzenia jego działalności na terenie firmy;

• zwolnienie pracownika z obowiązku świadczenia pracy w czasie jego kadencji w zarządzie międzyzakładowej organizacji związkowej;

• na wniosek związku zawodowego oraz za zgodą pracownika, ma możliwość pobierania z wynagrodzenia pracownika składki związkowej oraz przekazywania jej na rachunek związku.

Kto może dołączyć do związku zawodowego i jak można to zrobić?

Żeby móc przystąpić do związków zawodowych, konieczne jest złożenie w komisji działającej w miejscu pracy, wypełnionej deklaracji członkowskiej oraz zobowiązać się do opłacania składek, które zazwyczaj wynoszą od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych na miesiąc. Od roku 2023 możliwe stało się również odliczanie takich składek do podatku.

W Polsce do związków zawodowych wstępować mogą poniżej przedstawione grupy osób:

• pracownicy pracujący w danym przedsiębiorstwie (zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, umowach cywilnoprawnych, a także pracownicy samozatrudnieni);

• osoby przechodzące aktualnie na emeryturę lub rentę;

• osoby, które posiadają status osoby bezrobotnej;

• wolontariusze, stażyści oraz inne osoby, które świadczą pracę bez otrzymywania za nią wynagrodzenia.

Jak założyć związki zawodowe w firmie?

Związki zawodowe funkcjonują w pełnej niezależności, jeżeli chodzi o ich działalność, są niezależnie od pracodawców, organów władzy państwowej czy samorządowej. Proces tworzenia związku zawodowego w konkretnym zakładzie pracy nie wymaga nawet zgłoszenia tego faktu pracodawcy. Związek zawodowy nie musi ujawniać również listy członków związku.

Prawo do tworzenia związków zawodowych opiera się na konstytucyjnej wolności zrzeszania się. W celu utworzenia nowego związku zawodowego trzeba spełnić jednak kilka warunków:

• zebrać przynajmniej 10 osób, które mają prawo do tworzenia związków zawodowych;

• ogłosić uchwałę mówiącą o utworzeniu nowego związku zawodowego;

• uchwalić statut związku i wybrać jego komitet założycielski, musi on liczyć od trzech do siedmiu osób;

• zarejestrować powstanie nowego związku w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS).

Sama rejestracja związku zawodowego W Krajowym Rejestrze Sądowym jest darmowa, po dokonaniu rejestracji nowo powstały związek zawodowy nabywa osobowość prawną i może wykonywać swoje zadania.

Autopromocja