Uwaga! Zmiany w podatku od spadków i darowizn. O czym musisz wiedzieć?

Od 1 lipca 2023 r. obowiązują wyższe kwoty wolne od podatku od spadków i darowizn. Obowiązek podatkowy w zakresie tego podatku ciąży na osobach fizycznych i występuje w związku z nabyciem własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem zdarzeń lub czynności wymienionych w ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Są to między innymi nabycia tytułem: dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego, darowizny, polecenia darczyńcy, zasiedzenia, nieodpłatnego zniesienia współwłasności, zachowku, nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności. Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.

Od czego zależy obowiązek podatkowy i wysokość podatku?

Obowiązek zapłacenia podatku od spadków i darowizn zależy w gruncie rzeczy od tego, do której grupy podatkowej należy nabywca własności rzeczy i praw majątkowych oraz od wartości przysporzenia. Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów - jest to tzw. czysta wartość, ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Z kolei wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych określa nabywca (musi jednak pamiętać o tym, że deklarowana przez niego wartość powinna odpowiadać wartości rynkowej, co w praktyce oznacza, iż nie może ona znacząco odbiegać od cen rynkowych).

Na potrzeby stosowania przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn ustalono 3 grupy podatkowe. Zaliczenia nabywcy do jednej z tych grup podatkowych dokonuje się według jego osobistego stosunku do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe. I tak wyróżniamy następujące grupy, do których zalicza się:

• Grupa I – małżonka, zstępnych (dzieci, wnuków, prawnuków), wstępnych (rodziców, dziadków, pradziadków), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

• Grupa II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;

• Grupa III – innych nabywców.

W ramach I grupy podatkowej wyróżnia się jeszcze tzw. grupę zerową. Są to osoby szczególnie bliskie, którym przysługuje całkowite zwolnienie od podatku po spełnieniu określonych w ustawie warunków. Do zerowej grupy podatkowej należą: małżonek, zstępni (czyli dzieci, wnuki, prawnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Jednym z tych

Jak było do tej pory?

W świetle dotychczas obowiązujących przepisów podatkowi nie podlegało otrzymanie rzeczy i praw majątkowych z tytułu spadku, zapisów, zachowku, zasiedzenia, darowizny, nieodpłatnego zniesienia współwłasności, nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności o wartości nieprzekraczającej kwoty wolnej od podatku, która wynosiła:

• 10 434 zł – dla osób będących w I grupie podatkowej;

• 7 878 zł – dla osób będących w II grupie podatkowej;

• 5 308 zł – dla osób będących w III grupie podatkowej.

Przykład: darowizny otrzymane od ojca lub matki o wartości 8 tysięcy złotych nie rodziły obowiązku podatkowego w zakresie podatku od spadków i darowizn. Jeżeli jednak darowizna o takiej wartości pochodziła od osoby należącej do III grupy podatkowej według powyższej klasyfikacji, nabywca (co do zasady) był obciążony obowiązkiem podatkowym.

Wyższe kwoty wolne od 1 lipca 2023 roku

Z dniem 1 lipca br. kwoty wolne od podatku od spadków i darowizn ulegną ponad trzykrotnemu podwyższeniu w stosunku do kwot obecnych. Od tego dnia opodatkowaniu podlegać będzie nabycie przez nabywcę własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej w okresie 5 lat, licząc od dnia 1 lipca 2023 r. oraz w każdym kolejnym okresie pięcioletnim:

• 36 120 zł od jednej osoby lub 108 360 zł od wielu osób – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;

• 27 090 zł od jednej osoby lub 81 270 zł od wielu osób – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;

• 18 060 zł od jednej osoby lub 54 180 zł od wielu osób – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Jeżeli wartość nabytego majątku przekracza kwotę wolną od podatku, podatnik podlega obowiązkowi podatkowemu - oczywiście co do zasady. Zgodnie z regułą przyjętą w ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku.

Jednakże od dnia 22 maja 2023 r. podatkowi od spadków i darowizn nie podlega między innymi nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych będących przedmiotem świadczenia, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej, oraz stanowiących mienie otrzymane w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej albo fundacji rodzinnej w organizacji.

Sprawdź: Fundacja rodzinna — co musisz o niej wiedzieć?

Tak duże zmiany w podatku od spadków i darowizn można uznać za naprawdę znaczące (być może nawet przełomowe), gdyż przez długie lata - mimo rosnącej inflacji oraz wskaźników płac - kwoty wolne nie ulegały zmianom. Na przykład kwota wolna dla osób z I grupy podatkowej nie była zmieniana przez prawie 20 lat. Dopiero w październiku 2022 roku dokonano - można by rzec - kosmetycznych zmian. Tym razem zmiany są kompleksowe i dotyczą każdej z grup podatkowych. Kilkukrotne podwyższenie kwot wolnych może być więc potraktowane jako "nadrobienie zaległości" ustawodawcy w tym zakresie.

Można tutaj dodatkowo nadmienić, że podatek od spadków i darowizn pełni w zasadzie takie same funkcje, jak i inne podatki. Oprócz tego, iż jest on m.in. źródłem finansowania wydatków budżetu państwa, służy bądź może służyć jako narzędzie ułatwiające fiskusowi kontrolę stanu majątkowego podatników, a w szczególności źródeł pochodzenia ich majątku. Zmiany w zakresie kwot wolnych były od dawna wyczekiwane i ułatwiają one życie, pozwalając uniknąć wielu formalności podatkowych, odciążając w ten sposób administrację podatkową.

Tekst zawiera autopromocję.