Sytuacja społeczno-gospodarcza Polski — w październiku 2023 r. sytuacja nieco lepsza
Polską gospodarkę dopadła pewna stagnacja, a nastroje społeczne pogarszają się, mimo że realnie średnio zarabiamy więcej. Sprzedaż detaliczna spada (szczególnie usług konsumpcyjnych, żywności i napojów), co szczególnie w perspektywie zbliżających się świąt Bożego Narodzenia jest informacją mocno niepożądaną.
Jednak w opublikowanej 24.11.2023 r. przez Główny Urząd Statystyczny analizie statystycznej pt.: "Sytuacja społeczno-gospodarcza kraju w październiku 2023 r." można zaobserwować pierwsze oznaki ożywienia i wyhamowywania niekorzystnych trendów, szczególnie w sektorze przedsiębiorstw (np. mniejsza dynamika spadku nowych zamówień czy produkcji).
GUS w ww. analizie uwzględnia wiele wskaźników i parametrów (np. produkcja sprzedana, sprzedaż detaliczna, handel zagraniczny czy koniunktura gospodarcza), których analiza obrazuje zachodzące zmiany i stan gospodarki.
Zatem na co należy zwrócić uwagę, jak je odczytywać i o czym informują oraz jak się to wszystko ma do sytuacji społeczno-gospodarczej kraju – wyjaśniamy poniżej.
Recesja w polskiej gospodarce?
Pierwsze dwa kwartały 2023 r. uwidoczniły techniczną recesję, ponieważ odczyt PKB Polski był ujemny. To oznacza, że - jak podał GUS - polska gospodarka w pierwszym półroczu kurczyła się kolejno w I kwartale 0,2% r. (niewyrównany sezonowo), a w II kwartale było jeszcze gorzej -0,5% r/r. Po wyeliminowaniu czynników sezonowych dane o PKB przeraziły ekonomistów, gdyż dynamika spadków w II kw. w porównaniu z I kw. była duża i wyniosła -3,7%. Natomiast w ujęciu rocznym statystyki wyrównane sezonowo pokazały spadek o 1,3%.
W październikowej analizie GUS opublikował PKB w cenach stałych w III kwartale 2023 r., który w według szybkiego szacunku po spadku w dwóch poprzednich kwartałach odnotował niewielki wzrost 0,4% r/r (wyrównany sezonowo +1,4% kw./kw. i +0,5% r/r).
Nakładając na powyższe listopadowe wyniki badania S&P Global dotyczące wskaźnika PMI dla przemysłu, którego dynamika wzrostu o 4,2 pkt zaskoczyła wszystkich ekonomistów, ponieważ była najwyższa w 25-letniej historii jego pomiarów. Wzrósł do 48,7 pkt (z 44,5 pkt miesiąc wcześniej), co daje podstawy twierdzić, że zachodzą pierwsze procesy ożywienia gospodarczego.
Co prawda nie jest to jeszcze wzrost gospodarczy, bo o takim informują odczyty PMI powyżej 50 pkt, ale z pewnością obserwujemy wyhamowanie niekorzystnych zjawisk (np. tempa spadku liczby nowych zamówień, czy wielkości produkcji) i poprawę koniunktury w wielu działach gospodarki. Pozytywnym zjawiskiem jest choćby dodatnie saldo handlu zagranicznego (wobec ujemnego rok wcześniej), gdzie, jak wynika z danych GUS-u, eksport w okresie styczeń–wrzesień 2023 r. był o 1,7% większy niż w ciągu trzech kwartałów 2022 roku. Import spadał w analogicznym okresie o 7,5%.
W parze z powyższym nadal nie idą, co niejednokrotnie ratowało polską gospodarkę, wydatki konsumpcyjne, mimo że (co wynika z analizy GUS) zarabiamy realnie więcej. W październiku 2023 r. w sektorze przedsiębiorstw przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto było realnie wyższe o 1,9% m/m. Realna siła nabywcza płac w stosunku rocznym była jeszcze większa (+5,8% r/r) wobec osłabienia dynamiki cen konsumpcyjnych, szczególnie cen żywności, a także związanych z opłatami bieżącymi za mieszkanie.
Czynniki wewnętrzne realnie lepsze
W polskiej gospodarce zachodzi coraz więcej pozytywnych procesów, przede wszystkim w przemyśle. Polscy przedsiębiorcy podejmują różne działania, które mają pobudzić popyt i zwiększyć sprzedaż. Według specjalistów S&P Global działania te przynoszą (czasem w większym, a czasem w mniejszym stopniu) pozytywny skutek, ponieważ wskaźniki PMI dla przemysłu w Polsce już w grudniu br. może przekroczyć 50 pkt, symbolizujących powrót na ścieżkę wzrostu gospodarczego.
Potwierdzeniem powyższego mogą być wartości niektórych wskaźników opublikowanych przez GUS w analizie na październik br. takie jak np.:
- Wzrost produkcji sprzedanej przemysłu w październiku r. o 1,6% r/r – wzrost we wszystkich sekcjach przemysłu;
- Nakłady inwestycyjne (w okresie I-IX 2023 r.) w cenach stałych wzrosły aż o 11,5% r/r (głównie na zakupy, mniej na budynki);
- Stabilne zatrudnienie w całym sektorze przedsiębiorstw. W październiki br. było o 0,1% niższe niż przed rokiem, przy stopie bezrobocia rejestrowanego wynoszącej 5,0%;
- Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw mierzone w październiku 2023 r. wzrosło do 7544,98 zł i było realnie wyższe o 5,8% niż w analogicznym miesiącu ubiegłego roku;
- Spadek dynamiki wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych o 0,3% m/m, oraz do 6,6% r/r.
Czynniki zewnętrzne hamują wzrost gospodarczy w Polsce
Nie jest tajemnicą to, że międzynarodowy handel zagraniczny, nowe technologie i innowacje, które zwiększają i produktywność, i efektywność podmiotów gospodarczych, stymulują wzrost gospodarczy. Na tle powyższego niezwykle istotne jest utrzymanie dodatniego salda obrotów handlu zagranicznego (eksport > importu).
Polska utrzymuje dodatnie saldo, które w okresie styczeń — wrzesień 2023 r., jak podał GUS w "Obroty towarowe handlu zagranicznego ogółem i według krajów w okresie styczeń-wrzesień 2023 roku", wyniosło 43,8 mld PLN w cenach bieżących, tj. w eksporcie 1 204,2 mld PLN i 1 160,5 mld PLN w imporcie. Oznacza to, że eksport wzrósł o 1,7%, a import spadł o 7,5% w porównaniu do tego samego okresu roku 2022.
Największym partnerem handlowym Polski nadal są Niemcy (28% udziału w całości polskiego eksportu), tym bardziej martwi słabość ich gospodarki (spadek PKB Niemiec 0,4% m/m) i popytu ze strony naszego zachodniego sąsiada. Na drugim miejscu są Czechy (6,3% udziału), a na trzecim Francja (6,2% udziału).
Import Polski spadł we wszystkich grupach państw, które GUS uwzględnia w informacji sygnalnej. Jednak z krajami Europy Środkowo-Wschodniej najmocniej do 2,3% (w okresie I-IX 2023 r.) z 6,9% analogicznego okresu ub. roku. Największe spadki wartości nabywanych towarów wynikają ograniczenia importu z Rosji aż o 84,9% oraz z Ukrainy o 25,3%.
Sytuacja gospodarcza Polski oraz nastroje społeczne nadal niekorzystne
Nastroje społeczne zobrazowane wskaźnikiem ufności konsumenckiej wyglądają następująco: bieżący (BWUK) jest nadal niekorzystny -15,1, ale wyprzedzający (WWUK), choć ujemny (-7,4) jest bardziej optymistyczny.
Należy mieć na uwadze, że polskie społeczeństwo zmęczone jest drożyzną i nadal wstrzymuje się lub ogranicza zakupy wszędzie, gdzie się da. Sprzedaż detaliczna w okresie I-X br. była o 2,6% niższa niż w tym samym okresie ub. roku. Potwierdzają to również dane słabszej sprzedaży podmiotów handlujących meblami, AGD i rtv (spadek o 10,9%) oraz żywnością, napojami, a także wyrobami tytoniowymi (spadek o 0,8%).
Warto odnotować, że październik br. był lepszy od września o 2,8%, w którym sprzedaż detaliczna spadła o 0,3%, choć było to zasługą zwiększonej ilości sprzedaży paliw stałych, ciekłych oraz gazowych o 16,7%, a także samochodów i motocykli o 12,3%.
Światełkiem w tunelu nadchodzącej poprawy może być ww. WWUK który, choć nadal ujemny, wskazuje zmianę nastawienia do sytuacji społeczno-gospodarczej. Największy wpływ na konsumentów ma spadająca, ale nadal utrzymująca się na wysokich poziomach inflacja (w listopadzie br. 6,5%) oraz obniżane przez NBP stopy procentowe, które mobilizują z jednej strony do gromadzenia oszczędności, z drugiej do dokonywania ważnych zakupów (np. na kredyt).
Lepiej z nastrojami u przedsiębiorców, szczególnie wśród producentów żywności; wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury dla handlu detalicznego wyniósł raptem -0,2. Nadal niezmiennie słabe nastroje panują w przetwórstwie przemysłowym i budownictwie (kolejno -12,1 i -10,2). Jednak najbardziej popsuły się u podmiotów zajmujących się zakwaterowaniem i gastronomią (-9,4).
Polski biznes nadal uskarża się przede wszystkim na wysokie koszty realizacji inwestycji, głównie koszty zatrudnienia i wysoką inflację czy na przykład (choć w mniejszym stopniu niż w październiku) niepewność ogólnej sytuacji gospodarczej.
Źródło danych: GUS, S&P Global