Kim były kobiety ze słynnych obrazów?
Obrazy stanowią niezwykle wyjątkowy środek wyrazu. Są nie tylko nośnikiem artystycznej wizji, ale również odzwierciedlają ducha epoki, w której powstały. Słynne obrazy przedstawiające kobiety nie tylko pozwoliły artystom wyrazić swoje wizje kobiecości, piękna i miłości, ale również oddają społeczne i historyczne konteksty powstawania dzieła. Dzięki przedstawiającym żeńskie postacie obrazom możemy dowiedzieć się, jak wyglądał niegdyś ideał kobiecej urody, co nosiły i jak czesały się ówczesne kobiety.
Kim były muzy z płócien wielkich mistrzów? Dlaczego artysta zdecydował się uwiecznić twarz akurat tej, a nie innej damy? Czy to tylko przypadkowe modelki? Czyje oczy patrzą na nas z obrazów? Tożsamość niektórych portretowanych wciąż pozostaje zagadką.
W naszym artykule przeniesiemy się w krainę światowego malarstwa, aby odkryć tajemnice kobiet, które patrzą na nas z płócien.
Jean Fouquet -„Madonna z Dzieciątkiem”
„Madonna z Dzieciątkiem” to część dyptyku namalowanego na zlecenie Stefana Chevaliera, skarbnika oraz sekretarza króla Karola VII. Obraz ten wzbudził nie tylko w średniowieczu wiele kontrowersji.
Madonna Fouqueta ma nienaturalnie czerwone usta, czoło podniesione jak ówczesne elegantki i odsłoniętą lewą pierś. Matka Boska na obrazach ma często odsłoniętą prawą pierś, co symbolizuje karmiącą Madonnę i jej macierzyństwo. W chrześcijańskiej ikonografii lewa strona symbolizuje stronę szatańską, co nadaje obrazowi Fouqueta bardziej charakteru erotycznego niż świętego.
Kto był inspiracją dla tej kontrowersyjnej średniowiecznej madonny? Postać, która pozowała jako „Madonna z Dzieciątkiem” to Agnès Sorel, dama honorowa dworu księżnej andegaweńskiej Izabeli. Agnès Sorel była kochanką Chevaliera, zleceniodawcy obrazu, a jednocześnie metresą Króla Karola VII i matką jego trzech córek.
Leonardo da Vinci - „Mona Lisa”
„Mona Lisa” to jeden z najsłynniejszych obrazów, jakim szczyci się paryski Luwr, stworzony na desce z topolowego drewna przez jednego z najbardziej znanych twórców renesansu — Leonarda da Vinci. Obraz przedstawia młodą damę, zwróconą w stronę widza z lekko tajemniczym uśmiechem. Mona Lisa nie ma żadnej biżuterii, ubrana jest w ciemną suknię, a jej ciemnobrązowe długie włosy okrywa przezroczysty welon.
W portrecie Mony Lisy wszelkie najdrobniejsze szczegóły zostały oddane z niezwykłą delikatnością, precyzją i dbałością. Tym, co dodatkowo w nim zachwyca, jest tajemniczy uśmiech Mony Lisy.
Kim była owa enigmatyczna postać? Według powszechnie przyjętej wersji portret powstał na zamówienie francuskiego kupca Francesco del Giocondo, a przedstawia jego żonę Lisę. Portretowana kobieta była zapewne w ciąży lub połogu, o czym miał świadczyć nałożony na włosy i suknię cienki woal.
Giocondo z nieznanych powodów nie został nigdy właścicielem portretu, a da Vinci do końca życia woził swoje wielkie dzieło ze sobą.
Jan Vermeer - „Dziewczyna z perłą”
Dzieło stworzone przez holenderskiego artystę Jana Vermeera - „Dziewczyna z perłą”, określane jest często Moną Lisą Północy lub Holenderską Moną Lisą. „Dziewczyna z portretu” jest jedną z niewielu postaci w twórczości artysty, która spogląda śmiało wprost na widza, a w jej twarzy i spojrzeniu kryje się coś zagadkowego.
Kim była dziewczyna z perłą? Tożsamość dziewczyny jest nieznana. Część biografów uważa, że na płótnie znalazła się jedna z córek artysty — Maria — a piękny kolczyk z perłą w kształcie łezki należał do Cathariny Bolnes, żony Vermeera.
Francisco Goya -„Maja naga” i „Maja ubrana”
W czasach, kiedy tworzył Goya, akt był uznawany za „dzieło szatana”, temat nieprzyzwoity i zakazany. „Maja naga” to jedyny akt w dorobku wielkiego artysty. Nie przedstawia on żadnej bogini, a zwykłą kobietę.
Kto pozował do obu obrazów? Jedna z hipotez zakłada, że na obrazie znajduje się portret księżnej Alby, Marii Teresy Cayetany. Księżna była kobietą pełną temperamentu, lubiła się ubierać według ludowej mody majas. Tradycyjny strój hiszpańskiej kobiety składał się z mantylki okrywającej głowę i ramiona oraz z szerokiej szarfy wiązanej wokół bioder – taki strój ma na sobie „Maja ubrana". Krążyły też pogłoski o jej romansie z premierem Hiszpanii, Manuelem Godoya, na którego zlecenie zostały namalowane oba obrazy.
Druga z hipotez głosi, że do portretu pozowała hiszpańska szlachcianka Josefina Tudó. Pepita, bo tak zwano Josefinę, była wieloletnią kochanką de Godoya. W języku hiszpańskim słowo „maja” określa młodą, urodziwą i modnie się ubierającą kobietę, jaką była Pepita.
Godoya, był właścicielem obu obrazów. Chcąc uniknąć zgorszenia, zainstalował ruchomy mechanizm i trzymał akt ukryty pod portretem ubranej Pepity. „Maja ubrana” stanowiła więc ruchomą zasuwę dla "szatańskiego dzieła".
Leonardo da Vinci - „Dama z gronostajem”
Kolejnym znanym portretem autorstwa mistrza Leonarda da Vinci jest „Dama z gronostajem". Tajemniczo wyglądająca kobieta, której spojrzenie skupia się na gronostaju, jest przedstawiona z niezwykłą subtelnością i elegancją. Kim była? Jej tożsamość wciąż nie jest pewna, ale najbardziej prawdopodobna teza głosi, że jest nią Cecilia Gallerani — młoda kochanka pracodawcy Leonarda, księcia Mediolanu Ludovico Sforzy.
Trzymane przez Cecylię zwierzątko nazywane gronostajem lub łasiczką ma złożone znaczenie alegoryczne. Jego grecka nazwa „gale” jest nawiązaniem do nazwiska modelki, a jednocześnie jest bardzo czytelnym symbolem Ludwika Sforzy, nazywanego przez współczesnych „ermellino”, czyli „gronostaj".
Łasiczka może być także pojmowana jako alegoria macierzyństwa, gdyż zgodnie z sięgającą antyku tradycją ułatwiała rozwiązanie. Artysta umieścił zwierzątko w taki sposób, by zakrywało brzemienność Cecylii — nosiła ona syna Ludwika Sforzy.
Cecylia była kobietą bardzo dobrze wykształconą, obracała się wśród elity intelektualnej Mediolanu. Biegle władała łaciną i starożytną greką, ponadto uważana była za jedną z najwybitniejszych włoskich poetek tego okresu.
Jacek Malczewski -„Autoportret z muzą”
Muza z autoportretu Jacka Malczewskiego nie jest postacią anonimową; nazywała się Jadwiga Maria z Brunickich Balowa. Córka barona Seweryna Brunickiego, polskiego właściciela ziemskiego, słynęła ze swojej nieprzeciętnej urody, uroku osobistego oraz erudycji. Była wielką miłością Jacka Malczewskiego, jego kochanką i muzą. Ich romans, skrzętnie skrywany przed światem, trwał aż 13 lat. Oboje byli w związkach małżeńskich. Malczewski zdecydował się uwiecznić rysy swej kochanki na wielu obrazach.
Tak opisywał swą ukochaną Marię: "Piękno tej kobiety wyrosłej z polskiej ziemi w artystę rzemieślnika przetwarza. Tobie zawdzięczam jedynie tę nić pogodną w mej sztuce, że się objawia, i że wciąż płynie” (Krzysztofowicz-Kozakowska S., „Malczewski”, Kraków 2015).