Handlarki, rzemieślniczki, tkaczki... Jak wyglądała praca kobiet w średniowieczu?

W średniowieczu rola kobiet była ściśle związana z tradycyjnymi społecznymi normami i oczekiwaniami. Praca stanowiła istotną część codziennego życia społeczeństwa, ale zarówno rodzaje pracy, jak i możliwości zatrudnienia dla kobiet były silnie ograniczone przez społeczne, kulturowe i religijne uwarunkowania tamtego okresu. Mimo że pozycja średniowiecznych kobiet pod wieloma względami była znacznie trudniejsza niż pozycja mężczyzn, miały one dostęp do wielu zróżnicowanych form pracy.

W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej pracy kobiet w średniowieczu, ograniczeniom jakie napotykały oraz ich osiągnięciom tamtego okresu, które przyczyniły się do rozwoju społeczeństwa.

Rola kobiety w społeczeństwie średniowiecznym

W średniowiecznym społeczeństwie kobiety były przede wszystkim postrzegane jako żony i matki. Zajmowały się więc prowadzeniem gospodarstwa domowego, rodzeniem i wychowywaniem dzieci. Były odpowiedzialne za przygotowanie posiłków, pranie, sprzątanie oraz opiekę nad dziećmi i osobami starszymi. Była to praca nieustanna, wymagająca dużego nakładu siły i czasu. Kobiety spędzały wiele godzin przy wrzecionie, tkały tkaniny, szyły odzież dla swojej rodziny i naprawiały ubrania. Te obowiązki były ściśle powiązane z tradycyjnymi rolami płciowymi, które zakładały, że mężczyzna zarabia na utrzymanie rodziny, podczas gdy kobieta jest odpowiedzialna za prowadzenie domu.

We wczesnym średniowieczu na roli pracowali głównie mężczyźni, jednak wiele kobiet współpracowało z mężami, ojcami lub braćmi w prowadzeniu gospodarstw rolnych. Wykonywały one różnorodne prace rolne — uprawiały warzywa i owoce, zajmowały się hodowlą zwierząt czy wyrobem produktów spożywczych. Przez większość średniowiecza głównie kobiety zajmowały się także warzeniem piwa, pomagały przy uprawie roślin, hodowli zwierząt i produkcji żywności dla rodziny. Zdarzało się, że kobiety samodzielnie prowadziły gospodarstwa rolne np. w przypadku wojen czy śmierci męża.

Praca kobiet w klasztorach. Życie zakonnic

W VI wieku zaczęły powstawać zakony w Europie zachodniej — pierwszy żeński zakon założono w 513 roku przy kościele św. Jana w Galii. Od tego czasu klasztory stały stały się ważnym miejscem życia i pracy dla kobiet. Wiele kobiet decydowało się na życie zakonne i wstępowało do klasztorów, po to aby nie tylko poświęcić się modlitwie ale także pracy rękodzielniczej i opiece nad potrzebującymi. Tam też mogły opanować umiejętność czytania i pisania. Życie zakonnic skupiało się na różnych pracach w tym w kwestiach administracyjnych, prowadzeniu bibliotek, szpitali i przytułków. Były one przede wszystkim odpowiedzialne za prowadzenie klasztornego gospodarstwa czy też wytwarzanie rękodzieła, zajmowały się również edukacją młodych dziewcząt. Klasztory były często niewielkimi manufakturami. Mniszki tkały kobierce, haftowały na płótnie i jedwabiu. Pracowały w kuchni, ogrodzie, czy przy przędzeniu wełny. Wszelkie czynności należało wykonywać w ciszy. Mniszki mogły wychodzić z klasztoru tylko w towarzystwie innej zakonnicy i ze specjalnym pozwoleniem. W XIII wieku pojawiły się także beginki, pobożne kobiety mieszkające wśród społeczności świeckiej i niezwiązane życiem klasztornym. Z czasem beginki oraz begardzi zaczęli coraz chętniej dołączać do tak zwanych trzecich, świeckich zakonów.

Religijne życie było obszarem, w którym niektóre kobiety odniosły znaczące sukcesy. W murach klasztoru, gdzie kobiety miały większe możliwości niż w świeckim społeczeństwie, niektóre z nich osiągnęły wysoką pozycję jako zakonnice i mistyczki. Święte Brygida ze Szwecji, Hildegarda z Bingen, Teresa z Ávili czy tercjarka, święta Katarzyna ze Sieny — to tylko kilka przykładów kobiet, które miały ogromny wpływ na religijne i duchowe życie średniowiecza.

Kobiece zawody w średniowieczu

Życie kobiet i ich praca w średniowieczu nie ograniczały się tylko do sfer domowych i religijnych. W miastach, gdzie rozwinął się handel i rzemiosło, kobiety mogły angażować się w działalność gospodarczą. Pracowały jako krawcowe, tkaczki, garncarki, złotniczki czy piwowarki. Ciekawostką niech będzie fakt, że w średniowiecznej Anglii zawód piwowara był niemal całkowicie sfeminizowany. Rzemieślnicze prace kobiet często były związane z produkcją odzieży, tkanin, ceramiki i biżuterii. Wiedza i umiejętności rzemieślnicze przekazywane były z pokolenia na pokolenie, a kobiety miały duży udział w utrzymaniu tych tradycji. W średniowieczu kobiety angażowały się także w handel. Mogły posiadać własne sklepy, prowadzić targowiska lub zajmować się kupnem i sprzedażą towarów. Kobiety często wykonywały te same zawody, co ich mężowie.

Średniowieczne kobiety pracowały także jako opiekunki — zarówno w rodzinach arystokratycznych, jak i w biedniejszych domach. Były odpowiedzialne za opiekę nad dziećmi, ich karmienie, ubieranie i dbanie o ich codzienne potrzeby. Kobiety z niższych warstw społecznych często pracowały jako służące w domach bogatszych rodzin. Dobrze usytuowane kobiety nie musiały więc wykonywać ciężkich prac domowych.

Już w średniowieczu niektóre kobiety potrafiły przełamywać stereotypy i angażowały się w zawody zarezerwowane tradycyjnie dla mężczyzn. Przykładem niech będą tutaj chociażby kobiety wojowniczki, znane jako rycerki lub wojowniczki krzyżowe. Brały one udział w działaniach wojennych, towarzysząc mężczyznom na polu bitwy.

Praca kobiety w okresie średniowiecza — wyjątkowe osiągnięcia

Pomimo wielu ograniczeń społecznych niektóre kobiety w średniowieczu znalazły sposób na rozwinięcie swoich talentów, pasji i osiągnięcie sukcesów w różnych dziedzinach. Warto w tym miejscu wspomnieć chociażby Christine de Pisan, która jako pierwsza kobieta była zawodową pisarką. Jej najbardziej znane dzieło, „Księga o Mieście Pań” jest feministycznym manifestem, w którym podważała stereotypy i nierówności płciowe.

Kolejna znamienita kobieta w historii średniowiecza to Hildegarda z Bingen — niemiecka benedyktynka, która żyła w XII wieku. Hildegarda była poetką, kompozytorką, naukowczynią i mistyczką. Miała swoje własne klasztorne scryptorium, gdzie prowadziła badania naukowe i pisała traktaty na temat medycyny, botaniki i teologii. Jej prace przyczyniły się do rozwoju wiedzy medycznej i botanicznej tamtego okresu. Hildegarda była również autorką wielu utworów muzycznych, w tym hymnów, pieśni i oper.

W czasach, gdy medycyna była jeszcze słabo rozwinięta, niektóre kobiety odważyły się zająć tą dziedzina nauki i prowadziły swoje własne praktyki lekarskie. Przykładem takiej kobiety jest Trotula z Salerno, lekarka i uczona żyjąca w XI wieku , uważana za pierwszą ginekolożkę. Uzyskała tytuł magistry medycyny i była pierwszą kobietą wykładającą w szkole medycznej w Salerno.

Praca kobiet w średniowieczu to zróżnicowane działalności i oryginalne zawody

Praca kobiet w średniowieczu obejmowała szeroki zakres zawodów, chociaż ich wybór był ograniczony przez społeczne normy i tradycje. Kobiety pracowały jako gospodynie domowe, rzemieślniczki, kupczynie, służące, opiekunki, zakonnice oraz w rolnictwie. Ich praca była często niedoceniana i niewidoczna w oficjalnych dokumentach czy kronikach historycznych. Niektóre kobiety przełamywały stereotypy i angażowały się nawet w dziedziny uznawane za domenę mężczyzn np. twórczość pisarska, walki zbrojne, działalność polityczna, kulturalna, czy pracowały w zawodach typowych dla mężczyzn jak obróbka metali.

W średniowieczu pojawiły się i takie kobiety, które pokonały tradycyjne normy, społeczne oczekiwania i osiągnęły znaczące sukcesy w dziedzinach artystycznych, medycynie, religii oraz gospodarce. Ich wyjątkowe osiągnięcia nie tylko wpłynęły na rozwój społeczeństwa, ale także przyczyniły się do zmiany roli kobiet w kolejnych wiekach.