Fundacja rodzinna — co musisz o niej wiedzieć?

Wiele firm rodzinnych nie radzi sobie z wyzwaniem zmiany pokoleniowej, a współczesna gospodarka stawia wymagania, na które odpowiedzią musi być wdrażanie nowatorskich i elastycznych rozwiązań prawnych. W ramach tworzenia sprzyjającego otoczenia prawnego podmiotów gospodarczych, w odniesieniu do biznesów rodzinnych stworzono nowatorski instrument, jakim jest fundacja rodzinna.

Czym jest fundacja rodzinna i jaką korzyść może przynieść firmom?

Ten nowy w polskim systemie prawnym podmiot ułatwia sukcesję firm rodzinnych, stwarzając alternatywne, w stosunku do dotychczasowych, funkcjonujących głównie w obszarze prawa spadkowego rozwiązanie, dające przedsiębiorcom możliwość kształtowania sytuacji i uprawnień następców, którzy stają się beneficjentami fundacji.

W odróżnieniu do tradycyjnej formy fundacji, w przypadku której realizowane są cele użyteczności publicznej, fundacja rodzinna służy do realizacji celów prywatnych, związanych z kontynuacją rodzinnego biznesu. Jednak fundacje rodzinne mają również charakter bezudziałowy; nie mają także członków. Fundacja rodzinna, jako osoba prawna działa przez swoje organy, w szczególności poprzez zarząd. Ponadto, organami fundacji są rada nadzorcza i zgromadzenie beneficjentów. Przy czym rada nadzorcza jest z zasady organem fakultatywnym - wyjątek stanowi sytuacja, w której liczba beneficjentów fundacji przekracza 25 osób.
Podstawowym zadaniem fundacji rodzinnej jest gromadzenie i zarządzanie majątkiem rodzinnym oraz spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów. Świadczenia te mogą mieć zarówno charakter materialny (w tym środki pieniężne), jak i niematerialny.

Zadanie fundacji rodzinnej

Zadaniem takiej fundacji jest w szczególności zabezpieczanie interesu ekonomicznego beneficjentów; także tych, którzy do rodziny fundatora nie należą.
Zastosowanie częściowo korzystnych rozwiązań podatkowych daje duże możliwości, jednakże wykorzystanie fundacji rodzinnej do optymalizacji podatkowej stwarza pewne ryzyka i niedogodności. Fundacja rodzinna została zaprojektowana w taki sposób, aby uniemożliwiać tzw. agresywną optymalizację podatkową. A zatem prowadzenie czynności wykraczających poza ustalony ustawowo zakres prowadzonej przez fundację tzw. dozwolonej działalności gospodarczej (art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej) rodzi wyższe obciążenia na gruncie prawa podatkowego w zakresie podatku CIT.

Fundacja rodzinna — co mówi ustawa?

W dniu 22 maja br. weszła w życie ustawa o fundacji rodzinnej. Wraz z jej wejściem pojawiła się nowa instytucja mająca zarządzać majątkiem rodzinnym i chronić go oraz stanowić nowe narzędzie sukcesji biznesu w rodzinie.
W myśl tej ustawy fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundacja taka będzie podlegała wpisowi do rejestru fundacji rodzinnych. Ustawa dopuszcza możliwość prowadzenia przez fundację rodzinną działalności gospodarczej jedynie w ograniczonym zakresie.

Jeżeli planujemy założyć fundację rodzinną, należy złożyć oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej w akcie założycielskim albo w testamencie (sporządzonych w formie aktu notarialnego). Ponadto, wymaga się aby fundator wniósł do fundacji mienie na pokrycie funduszu założycielskiego o wartości nie mniejszej niż 100 000 złotych i spełnił pozostałe warunki określone ustawą, niezbędne do jej powstania. Beneficjentem fundacji może być osoba fizyczna (w tym także jej fundator) oraz organizacja pozarządowa, jeżeli spełnia warunki określone w ustawie.

Dotychczasowe rozwiązania prawne i podatkowe nie spełniały nowoczesnych wymogów niezbędnych dla skutecznej sukcesji firm rodzinnych. Poprzez stosowne rozrządzenia testamentowe i wykorzystanie instytucji prawa spadkowego spadkodawca mógł przekazać majątek zaangażowany w działalność gospodarczą swoim następcom.
Instytucje te były jednak dalece ułomne dla takich celów i stanowiły wręcz "protezę" skutecznych narzędzi sukcesji.
Funkcjonujące, w szczególności w krajach zachodnich, rozwiązania w tym zakresie stały się podstawą do wprowadzenia podobnych również w Polsce.
Ustawowo zachodzi tutaj zwolnienie z opodatkowania w zakresie dozwolonej działalności gospodarczej. Nie ma również możliwości, by wykorzystywać fundację rodzinną do celów tzw. agresywnej optymalizacji podatkowej.

Fundacja rodzinna. O czym jeszcze należy pamiętać?

Zagadnienie fundacji rodzinnej to rozległy temat. O czym jeszcze warto wiedzieć? W przypadku fundacji rodzinnej fundator może pełnić niejako podwójną rolę - to znaczy, że istnieje możliwość, aby był również jej beneficjentem. Natomiast zakres działalności gospodarczych, jakie może prowadzić fundacja rodzinna, jest ograniczony. Może być to głównie działalność mająca charakter pasywny (na przykład wynajem nieruchomości). W przypadku fundacji rodzinnej odseparowane zostają sytuacja majątkowa członków rodziny (beneficjentów) od sytuacji majątku zgromadzonego "w rękach fundacji". Dzięki temu majątek prywatny może być chroniony.

Statut fundacji rodzinnej nie ma ustalonego wzorca, a sama ustawa określa jedynie jego elementy obowiązkowe. Fundacja może być też pewnego rodzaju narzędziem optymalizacji podatkowej - gwarantuje korzystne rozwiązania w zakresie podatku CIT oraz PIT. Jakie? Przewiduje się tu zwolnienia od podatku beneficjentów z grupy "zerowej". Zalicza się do niej między innymi małżonek lub rodzeństwo. Ze zniżki 10 procent, dzięki nowelizacji ustawy, będą mogły skorzystać osoby należące do grupy pierwszej i drugiej.