Praca w godzinach nocnych – dodatek do wynagrodzenia

Pracodawcy zazwyczaj rekompensują pracownikom pracę w godzinach nocnych dodatkowym wynagrodzeniem, które nazywa się "dodatkiem za pracę w godzinach nocnych". To uprawnienie przysługuje każdemu zatrudnionemu, niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy. Wartość dodatku zwykle określa się na podstawie określonych wytycznych, które mają zastosowanie do wszystkich pracowników.

Czym jest praca w godzinach nocnych?

Praca w godzinach nocnych jest uregulowana przez przepisy Kodeksu pracy, a w szczególności przez artykuły 151⁷ i 151⁸. Zgodnie z nimi, czas pracy w porze nocnej to czas między godziną 21:00 a 7:00 rano, a pracownik pracujący w nocy to osoba, której czas pracy obejmuje co najmniej 3 godziny w tym przedziale czasowym.

Jeśli pracownik wykonuje pracę szczególnie niebezpieczną lub wymagającą dużego wysiłku fizycznego lub umysłowego, jego czas pracy w porze nocnej nie może przekroczyć 8 godzin. Wyjątkiem od tej zasady są pracownicy zarządzający zakładem w imieniu pracodawcy oraz sytuacje wymagające podjęcia działań ratowniczych w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, mienia lub środowiska, lub usunięcia awarii.

Godziny nocne, a kodeks pracy

Warto zaznaczyć, że poza regulacjami dotyczącymi wypłaty dodatkowych świadczeń, ustawodawca w Kodeksie pracy określił także kategorie pracowników, którzy świadczą pracę w godzinach nocnych. Zgodnie z art. 1517 § 2 Kodeksu pracy, pracownicy to ci, których plan czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej. Inną sytuacją, w której mówimy o pracy w nocy, jest taka, w której co najmniej jedna czwarta rozkładu czasu pracy zatrudnionego w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną. Pora nocna obejmuje w tym przypadku 8 godzin, czyli od godziny 21:00 do 7:00 rano.

Dodatek za godziny nocne 2023 – ile będzie wynosił?

W Kodeksie pracy określono, że pracownikom, którzy pracują w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia. Wysokość tego dodatku wynosi 20% stawki godzinowej, która wynika z minimalnego wynagrodzenia za pracę (czyli najniższej krajowej). Dodatek ten jest uzależniony od liczby godzin pracy w danym miesiącu, dlatego musi być ustalany dla każdego pracownika oddzielnie, biorąc pod uwagę wymiar czasu pracy dla 1/1 etatu.

Przedstawiamy poniżej, wysokość dodatku nocnego za godzinę pracy:

• w styczniu: 3,96 zł brutto / 3,10 zł netto

• w lutym: 3,76 zł brutto / 2,95 zł netto

• w marcu: 3,27 zł brutto / 2,57 zł netto

• w kwietniu: 3,76 zł brutto / 2,95 zł netto

• w maju: 3,58 zł brutto / 2,81 zł netto

• w czerwcu: 3,58 zł brutto / 2,81 zł netto

• w lipcu: 3,58 zł brutto / 2,81 zł netto

• w sierpniu: 3,42 zł brutto / 2,69 zł netto

• we wrześniu: 3,42 zł brutto / 2,69 zł netto

• w październiku: 3,58 zł brutto / 2,81 zł netto

• w listopadzie: 3,76 zł brutto / 2,95 zł netto

• w grudniu: 3,58 zł brutto / 2,81 zł netto

Zgodnie z przepisami prawa pracy, minimalna wysokość dodatku za pracę w porze nocnej wynosi 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli najniższej krajowej. W przypadku, gdy pracownik wykonuje pracę w porze nocnej poza zakładem pracy, dodatek ten może zostać zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej.

Wysokość dodatku nocnego zależy od liczby godzin przepracowanych w porze nocnej w danym okresie rozliczeniowym. Podane wcześniej stawki dotyczą jednej godziny pracy, a miesięczny dodatek za pracę w nocy należy obliczyć, mnożąc wysokość dodatku za godzinę nocną przez liczbę przepracowanych godzin nocnych w danym okresie.

Warto jednak pamiętać, że minimalne stawki dodatku nocnego można przekroczyć, a jego wysokość może zostać ustalona na wyższym poziomie przez pracodawcę.

Komu dokładnie przysługuje dodatek nocny?

Dodatek za godziny nocne przysługuje pracownikom, którzy wykonują pracę w porze nocnej, zarówno tym zatrudnionym stale, jak i czasowo.

Zgodnie z przepisami prawa pracy, pracownicy wykonujący pracę w porze nocnej, którego rozkład czasu pracy obejmuje co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej każdej doby lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną.

Kto nie może pracować w porze nocnej?

Zgodnie z przepisami prawa pracy istnieją ograniczenia lub zakazy pracy w porze nocnej dla niektórych grup pracowników. Są to:

• Pracownice w ciąży (art. 178 § 1 Kodeksu pracy);

• Pracownicy opiekujący się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia, chyba że pracownik wyrazi na to zgodę (art. 178 § 2 Kodeksu pracy); jeśli oboje opiekunowie dziecka są zatrudnieni, to tylko jedno z nich może korzystać z prawa do niepracowania w porze nocnej (art. 1891 Kodeksu pracy);

• Pracownicy młodociani (art. 203 § 1 Kodeksu pracy);

• Pracownicy niepełnosprawni, chyba że pracownik jest zatrudniony przy pilnowaniu lub lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne wyraził zgodę na pracę w godzinach nocnych(art. 15 ust. 3 i art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).

W jakich godzinach nocnych może pracować kierowca?

Ostatnie nowelizacje przepisów dotyczących pracowników wykonujących pracę kierowcy, wprowadziły pewne zmiany. Obecnie kierowców zawodowych obowiązują dwie pory nocne. Pierwsza to standardowe 8 godzin, czyli od godziny 21:00 do 7:00 rano. Za udokumentowaną pracę w tych godzinach kierowcom należy się dodatek w wysokości 20% wynagrodzenia minimalnego.

Druga pora nocna, która dotyczy zawodu kierowcy, to 4 godziny pomiędzy 00:00 a 07:00, wskazane przez daną firmę. Pracowanie w tej porze wiąże się z limitem czasu pracy kierowców wynoszącym 10 godzin - jeżeli choć jedna minuta pracy kierowcy miała miejsce w porze nocnej ustalonej przez przedsiębiorstwo, np. od 00:00 do 04:00.

Kluczowe jest wskazanie wspomnianego przedziału czasowego w dokumentacji przedsiębiorstwa. Bez jego wyznaczenia, cały okres między 00:00 a 07:00 będzie uznawany za porę nocną.

---

Ważne! Przepis o 10-godzinnym limicie czasu pracy kierowców w porze nocnej dotyczy sytuacji, gdy choć jedna minuta pracy (jazdy lub innej pracy) odbywała się w godzinach nocnych ustalonej przez przedsiębiorstwo, np. od 00:00 do 04:00.

---

Kto ma uprawnienia do kontroli czasu pracy kierowców? Podstawowym organem, który może przeprowadzać kontrole w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących czasu pracy kierowców, jest Inspekcja Transportu Drogowego. Jednak kontrolę taką mogą również przeprowadzać inne jednostki, w tym Straż Graniczna, Państwowa Inspekcja Pracy, Policja czy Służba Celno-Skarbowa.

Ocena ryzyka na stanowisku, na którym będzie wykonywana praca w godzinach nocnych

Praca w godzinach nocnych, często wykonywana przez pojedynczego pracownika, niesie ze sobą ryzyko dla jego zdrowia i życia, zwłaszcza jeśli chodzi o nadzór lub pełnienie dyżuru. W przypadku wystąpienia niebezpieczeństwa dla pracowników, takiego jak ryzyko pożaru, porażenia prądem, wybuchu lub wydzielania się niebezpiecznych gazów lub par, powinien zostać wprowadzony obowiązek meldowania się w określony sposób i w określonych porach.

W przypadku pracy grupowej w porze nocnej, nadzór powinien być ustalony na takich samych zasadach jak w ciągu dnia. Jeśli praca jest szczególnie niebezpieczna, nadzór powinien być bezpośredni w przypadku brygady, a w przypadku pracy jednoosobowej, osoba odbierająca meldunki może pełnić funkcję nadzoru. W przypadku braku meldunku o wyznaczonej porze, osoba odbierająca meldunki powinna zbadać przyczynę jego braku.

Oprócz tego, praca w godzinach nocnych powinna być uwzględniona w ocenie ryzyka na stanowisku pracy, co ma na celu zapewnienie skutecznej ochrony pracowników przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy.

Czy pracownik niepełnosprawny może pracować w nocy?

Pracodawca może zatrudniać pracowników w nocy. W stosunku do określonych grup pracowników obowiązuje zakaz bezwzględny lub względny zatrudniania w nocy. Pracownicy niepełnosprawni korzystają z szerszych gwarancji ochronnych niż pozostali pracownicy. Dotyczy to także zatrudniania ich w porze nocnej. Zakaz zatrudniania niepełnosprawnego w porze nocnej, obejmuje każdego pracownika niepełnosprawnego niezależnie od orzeczonego stopnia niepełnosprawności.

Zakaz zatrudniania osób niepełnosprawnych w dwóch przypadkach może ulec zniesieniu. Nie obowiązuje on pracowników niepełnosprawnych zatrudnianych przy pilnowaniu mienia. Ponadto chęć pracy w nocy może zgłosić sam niepełnosprawny pracownik. W takim przypadku lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad osobą niepełnosprawną musi wyrazić na to zgodę. Stwierdza on, że nie ma przeciwwskazań do wykonywania pracy w porze nocnej przez pracownika niepełnosprawnego.

Praca w nocy — o czym należy jeszcze pamiętać?

Badania wykazują, że praca w późnych godzinach może prowadzić do zaburzeń rytmu dobowego organizmu, w tym produkcji hormonów, co może zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych chorób, w tym nowotworów. Dodatek za pracę w nocy nie jest w stanie całkowicie zrekompensować tych negatywnych skutków. Dlatego, jeśli jesteś zmuszony pracować w nocy, warto przestrzegać kilku zasad, aby jak najlepiej zadbać o swoje zdrowie:

• Po powrocie z pracy zjedz lekkie śniadanie i postaraj, aby spać przez 7-9 godzin. Dzięki temu Twój wewnętrzny zegar biologiczny będzie mógł działać prawidłowo, co pomoże Ci uniknąć chronicznego zmęczenia.

• Kontroluj ekspozycję na światło. W ciągu nocy dbaj o wystarczającą ilość sztucznego światła, a w ciągu dnia unikaj światła słonecznego, np. poprzez zasłonięcie okien, noszenie okularów przeciwsłonecznych itp.

• Odżywiaj się regularnie i zdrowo. W ciągu dnia pij dużo wody i jedz kilka lekkich posiłków składających się z pełnowartościowych produktów, które będą powoli uwalniać energię do Twojego organizmu.

• Dbaj o aktywność fizyczną. Regularna aktywność fizyczna pozwoli Ci zachować zdrowe i sprawne ciało, co ułatwi Ci poradzenie sobie z nieregularnym trybem życia.

Powiadomienie inspektora pracy

Kodeks pracy w art. 1517 § 6 nakłada na pracodawcę obowiązek informowania okręgowego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowników pracujących w nocy na podstawie pisemnego wniosku złożonego przez takiego pracownika.

Sankcja za naruszenie przepisów

Praca w porze nocnej jest zwykle bardziej uciążliwa niż praca w ciągu dnia, co może negatywnie wpływać na zdrowie pracowników. Dlatego przepisy prawa pracy wprowadzają szereg regulacji mających na celu ochronę pracowników pracujących w nocy. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracownicy ci mają prawo do określonych dodatków i ograniczeń czasowych pracy. Ponadto przepisy te wprowadzają zakazy pracy w nocy dla niektórych grup pracowników, takich jak kobiety w ciąży, pracownicy opiekujący się małymi dziećmi, pracownicy młodociani i niepełnosprawni.

Pracodawcy, którzy naruszają przepisy dotyczące pracy w porze nocnej, są zagrożeni karą grzywny. W związku z tym zaleca się, aby pracodawcy przestrzegali tych przepisów oraz podejmowali dodatkowe działania mające na celu minimalizację negatywnych skutków pracy w nocy dla swoich pracowników, takie jak kontrola ekspozycji na światło, regularne odżywianie się i aktywność fizyczna.