Na czym polega działalność nierejestrowana?

Sprzedajesz dużo drobnych rzeczy na różnych serwisach ogłoszeniowych, aukcyjnych lub udzielasz korepetycji? Może nie zdajesz sobie sprawy, że już prowadzisz działalność gospodarczą, którą musisz zarejestrować! Myślisz może o rozpoczęciu działalności gospodarczej, ale boisz się, że biznes nie wypali i stracisz już zainwestowane pieniądze lub nie poradzisz sobie z biurokracją?

To ten artykuł jest dla Ciebie. Dowiesz się z niego, na czym polega działalność nierejestrowana, kto może ją wykonywać i na jakich zasadach oraz jakie są korzyści i obowiązki na tle ustawy prawo przedsiębiorców i innych przepisów.

Konstytucja RP gwarantuje obywatelom wolność działalności gospodarczej (z pewnymi wyjątkami w art. 22). Dodatkowym gwarantem jest powstała 30 kwietnia 2018 r. "Konstytucja biznesu", w której jednym z fundamentalnych zapisów jest dbanie o rozwój przedsiębiorczości. Z tego powodu kluczowym stało się m.in. wsparcie przy uruchomieniu i prowadzeniu drobnego biznesu, poprzez ograniczenie do minimum formalności i obowiązków (przede wszystkim rejestrowych i podatkowych). Do tego celu powołano instytucję, którą jest działalność nierejestrowana (nazywana też nierejestrową lub "firmą na próbę").

Definicja działalności nierejestrowanej

Art. 5. 1. ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców informuje, że nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2017 r. poz. 847 oraz z 2018 r. poz. 650), i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

Kto może prowadzić działalność nierejestrowaną?

Z powyższego wynika, że działalność nierejestrowaną mogą prowadzić wyłącznie osoby fizyczne, które chcą wykonywać drobną działalność gospodarczą w celu ratowania domowego budżetu oraz początkujący przedsiębiorcy, którzy pragną sprawdzić się w biznesie bez wprowadzania na początku skomplikowanych procedur administracyjnych, fiskalnych czy skomplikowanej księgowości.

Istnieją również pewne ograniczenia dla:

• osób niepełnoletnich, które z racji wieku (od 13. do 18. roku życia) mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. To ograniczenie powoduje, że muszą uzyskać zgodę rodzica lub innego przedstawiciela ustawowego, aby zawierać umowy ze swoimi kontrahentami;

• bezrobotnych — osoby te, aby nie utraciły statusu osoby bezrobotnej, nie mogą prowadzić innej pracy zarobkowej na podstawie umów cywilnoprawnych (chodzi tu m.in. o umowę zlecenie, umowę o dzieło lub umowy o pomocy przy zbiorach, a także o umowę agencyjną). Jedynie umowy sprzedaży umożliwiają bezrobotnym wykonywanie działalności nierejestrowanej;

• urzędników. Osoby pełniące funkcje publiczne nie mogą co do zasady wykonywać żadnej działalności gospodarczej, ale mogą prowadzić działalność nierejestrowaną pod warunkiem, że nie zabraniają im tego wewnętrzne regulaminy lub inne regulacje. Wynika to wprost z przepisów prawa, ponieważ działalność nierejestrowana nie jest uznawana za działalność gospodarczą ze względu na określony poziom przychodów tj. do 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia;

• rolników ryczałtowych i rolników vatowców, którzy jeżeli spełnią określone warunki, mogą również prowadzić działalność nierejestrową. Ograniczeniom podlegają jednak te rodzaje działalności gospodarczej, do których nie stosuje się ustawy Prawo przedsiębiorców, tzn. do: ­

  • działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego; ­

  • wynajmowania przez rolników pokoi;

  • sprzedaży, posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów;

  • wyrobu wina przez producentów będących rolnikami wyrabiającymi mniej niż 100 hektolitrów wina w ciągu roku gospodarczego­;

  • działalności rolników w zakresie sprzedaży, o której mowa w art. 20 ust. 1c ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;

  • działalności prowadzonej przez koła gospodyń wiejskich.

Ważne! Osoby prowadzące działalność nierejestrowaną nie mogą jej wykonywać w ramach umowy spółki cywilnej.

Co można robić w ramach działalności nierejestrowanej?

Prowadząc działalność nierejestrowaną, należy mieć na uwadze każdą drobną działalność (czy to produkcyjną, czy świadczenia usług), choćby w pełni wypełniającą definicję działalności gospodarczej (tzn., że jest zorganizowana, mająca charakter zarobkowy, prowadzona jest w sposób ciągły i we własnym imieniu). Za przykład może tu posłużyć rękodzieło (ręczne ozdabianie przedmiotów różnymi metodami), pieczenie ciast, krawiectwo oraz świadczenie usług, np. w postaci korepetycji.

Należy mieć świadomość, że osoba prowadząca działalność nierejestrowaną nawet o niewielkich przychodach, w dwóch przypadkach będzie musiała zarejestrować firmę. Stanie się tak, gdy:

1. Do prowadzenia działalności gospodarczej wymagane jest zezwolenia, koncesja lub wymaga wpisu do rejestru działalności regulowanej. Mowa tu o:

• ochronie osób lub mienia;

• sprzedaży alkoholu;

• organizacji imprez turystycznych;

• usługach detektywistycznych;

• zbieraniu odpadów;

2. Została zdefiniowana w przepisach jako działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy — Prawo przedsiębiorców, czyli:

• pośrednictwo ubezpieczeniowe, w tym wykonywanie czynności agencyjnych;

• usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych.

Obowiązki dotyczące działalności nierejestrowanej

Na każdej osobie, która zdecyduje się na prowadzenie działalności nierejestrowanej, spoczywa kilka obowiązków.

1. Od pierwszego dnia działalności nierejestrowanej należy prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży, tzn. rejestrować każdą sprzedaż, np. w zeszycie tak, aby uzyskać dzienną sumę przychodu. Pozwoli to w łatwy sposób kontrolować pułap 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

2. Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną nie musi wystawiać faktury czy rachunku, chyba że zażąda tego kontrahent nabywający towar lub usługę w terminie do 3 miesięcy od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę, otrzymano całość lub część zapłaty. Tak więc na żądanie kupującego, osoby prowadzące działalność nierejestrowaną nie mogą unikać obowiązku wystawiania faktur. Ustawodawca umożliwił wystawianie faktury uproszczonej, zawierającą następujące pozycje:

• datę wystawienia,

• numer kolejny,

• imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów, lub usług oraz ich adresy,

• nazwę (rodzaj) towaru lub usługi,

• miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług,

• cenę jednostkową towaru lub usługi,

• kwotę należności ogółem.

3. Dochody osiągnięte z działalności nierejestrowej (kwoty należne — nawet gdyby nie zostały rzeczywiście otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów oraz udzielonych zniżek) należy rozliczyć w urzędzie skarbowym w zeznaniu rocznym PIT-36 (według skali podatkowej).

4. Działalność nierejestrowana tak samo, jak z tytułu działalności gospodarczej, nakłada obowiązek przestrzegania praw konsumentów, tzn. jako osoba prowadząca działalność nierejestrową w świetle prawa cywilnego traktowana jest jak przedsiębiorca. Oznacza to, że konsument ma prawo do reklamacji, zwrotu czy naprawy towaru/usługi. Konsument w relacji z osobą prowadzącą działalność nierejestrowana ma również prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość w terminie 14 dni.

Korzyści płynące z tytułu prowadzenia działalności nierejestrowanej

Wszystkie korzyści, które powinny zachęcać do prowadzenia działalności nierejestrowanej, ustawodawca wymienił na stronach rządowych w Internecie (biznes.gov.pl).

1. Nie trzeba rejestrować działalności gospodarczej w CEIDG (Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej), w urzędzie skarbowym i GUS.

2. Nie trzeba płacić składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne z tytułu działalności gospodarczej.

3. Jeśli wykonujesz umowę o świadczenie usług lub umowę zlecenie, podlegasz ubezpieczeniom jako zleceniobiorca – są to obowiązki płatnika składek ZUS, który powinien za Ciebie odprowadzić składki.

4. Nie trzeba płacić comiesięcznych lub kwartalnych zaliczek na podatek dochodowy.

5. Nie trzeba płacić podatku VAT.

6. Nie trzeba prowadzić skomplikowanej księgowości.

Czy prowadzenie działalności nierejestrowanej generuje obowiązek odprowadzania składek ZUS?

Działalność nierejestrowana to drobna działalność osób fizycznych, która nie wymaga rejestracji firmy w ZUS. Oznacza to, że w całym okresie funkcjonowania twojej działalności nierejestrowanej, nie podlegasz ubezpieczeniom społecznym, nie musisz składać żadnych deklaracji, ani odprowadzać składek ZUS.

Uwaga! Jeśli jednocześnie świadczysz usługi lub wykonujesz pracę z umowy zlecenia i prowadzisz działalność nierejestrowaną — to podlegasz ubezpieczeniom jako zleceniobiorca. W takim przypadku to zleceniodawca, który jako płatnik składek, ma obowiązek w ciągu 7 dni dokonać zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego i opłacić składki ZUS.

Czy działalność nierejestrowaną trzeba zgłosić do urzędu skarbowego?

Tak jak wspomniano na początku, jednym z fundamentalnych zadań Konstytucji biznesu jest rozwój przedsiębiorczości w Polsce (w tym tej drobnej). W związku z powyższym zastosowano szereg ułatwień.

Jednym z przywilejów jest to, że nie ma obowiązku zgłaszania działalności nierejestrowanej do urzędu skarbowego.

Niestety nie oznacza to, że osoby prowadzące drobną działalność nierejestrowaną nie będą miały w ogóle kontaktu z tą instytucją.

Czy od przychodów z działalności nierejestrowanej płaci się podatek dochodowy?

Prawdą jest, że przychody z działalności nierejestrowanej nie są zwolnione od podatku dochodowego. Ułatwieniem jest to, że przedsiębiorca nie odprowadza okresowych (miesięcznych lub kwartalnych) zaliczek z tego tytułu.

Całość osiągniętych przychodów z działalności nierejestrowanej zalicza się do przychodów z innych źródeł. Dlatego w zeznaniu rocznym należy rozliczyć je w formularzu PIT-36 (w rubryce działalność nierejestrowana) na zasadach ogólnych według skali podatkowej. Niewątpliwą korzyścią jest tu to, że można również odliczyć koszty, które zostały poniesione w związku z wykonywaną działalnością (muszą być one udokumentowane).

Należy mieć świadomość, że inna jest metodologia obliczania kwoty przychodu do celów podatkowych, a inna do kwoty przychodu na potrzeby weryfikacji limitu do wysokości, którego nie trzeba rejestrować działalności gospodarczej.

Kluczem jest minimalne wynagrodzenie, na podstawie którego wyliczanych jest nieprzekraczalny próg, którego w żadnym miesiącu prowadzenia działalności nierejestrowanej nie można przebić. Stanowi on 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Jeśli jednak, w którymś miesiącu nastąpi jego przekroczenie, oznaczać to będzie, że działalność nierejestrowana automatycznie zostanie uznana za działalność gospodarczą. Warto zatem na bieżąco monitorować tę wartość, ponieważ ustawodawca dał tylko 7 dni na zarejestrowanie działalności gospodarczej w CEIDG.

Przychodem z działalności nierejestrowej są pieniądze i wartości pieniężne faktycznie otrzymane lub postawione do dyspozycji przedsiębiorcy za wydany towar, lub zrealizowaną usługę, czyli kwoty zapłacone przez kontrahenta.

Do kosztów, które zostały poniesione w związku z wykonywaną działalnością, można zaliczyć zakup materiałów, koszt przesyłek.

Urząd skarbowy poucza:

• koszty powinny być udokumentowane,

• wszystkie dowody zakupów należy zachować (ułatwi to weryfikację poniesionych kosztów w przypadku kontroli),

• wskazane jest, aby na dowodach poniesionych kosztów były umieszczone podstawowe dane przedsiębiorcy (imię, nazwisko czy miejsce zamieszkania).

Różnica między przychodami a kosztami pozwala obliczyć dochód lub oszacować stratę.

Działalność nierejestrowana na tle ustawy o Vat

Niestety dla celów VAT działalność nierejestrowana traktowana jest jako działalność zarobkowa, co oznacza konieczność zapłaty podatku vat (jeśli wystąpi). Ale...

Przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność nierejestrowaną, najczęściej korzystają ze zwolnienia z VAT, ponieważ ze względu na limit 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, ich sprzedaż w roku poprzedzającym rok podatkowy nie przekracza kwoty 200 tys. zł.

Ustawa o podatku od towarów i usług zawiera z jednej strony ustawowe zwolnienie z VAT dla niektórych towarów i usług, a z drugiej wskazuje, kiedy zwolnienie nie przysługuje niezależnie od spełnienia przez przedsiębiorcę kryterium niskich przychodów.

Zwolnienie z VAT nie przysługuje, gdy działalność nierejestrowana będzie polegała na:

• sprzedaży, towarów wymienionych w załączniku nr 12 do ustawy o VAT (metale szlachetne i złom z nich, wyroby jubilerskie);

• sprzedaży, towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem: energii elektrycznej, wyrobów tytoniowych i samochodów osobowych innych niż nowe, zaliczanych, na podstawie przepisów o podatku dochodowym, do środków trwałych podlegających amortyzacji;

• sprzedaży w niektórych przypadkach: budynków, budowli lub ich części;

• sprzedaży, terenów budowlanych;

• sprzedaży, nowych środków transportu;

• sprzedaży, przez Internet takich towarów jak:

  • preparaty kosmetyczne i toaletowe,

  • komputery, wyroby elektroniczne i optyczne,

  • urządzenia elektryczne i nieelektryczny sprzęt gospodarstwa domowego,

  • maszyny i urządzenia, gdzie indziej niesklasyfikowane;

• sprzedaży hurtowej i detalicznej części do:

  • pojazdów samochodowych;

  • motocykli.

Zwolnienie z VAT nie przysługuje również, gdy zamierzasz świadczyć usługi prawnicze, w zakresie doradztwa (z wyjątkiem doradztwa rolniczego), jubilerskie, ściągania długów (w tym factoringu).

Czy na działalności nierejestrowanej trzeba mieć kasę fiskalną?

Co do zasady nie. Osoby prowadzące działalność nierejestrowaną nie muszą posiadać kasy fiskalnej. Kluczowym jednak jest tu wysokość obrotu zrealizowanego na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych. Nie może on przekroczyć w roku podatkowym 20 tys. zł. Ten warunek będzie spełniony, jeśli zostanie zachowany status drobnego biznesu.

Obowiązek rejestrowania transakcji przy użyciu kasy, niezależnie od wysokości uzyskiwanego przychodu, dotyczy m.in. gaz płynny, części do silników spalinowych, nadwozia do pojazdów silnikowych, sprzęt radiowy, telewizyjny i telekomunikacyjny, perfumy i wody toaletowe oraz usługi: przewozu osób, oraz ich bagażu podręcznego taksówkami, naprawy pojazdów silnikowych oraz motorowerów, doradztwa podatkowego, świadczone przez stacjonarne placówki gastronomiczne, w tym również sezonowo, fryzjerskie, kosmetyczne i kosmetologiczne.

Ta zasada dotyczy również działalności nierejestrowej.

Podsumowanie

Powołanie do życia instytucji działalności nierejestrowanej jest niewątpliwie trafionym rozwiązaniem. Ustawodawca zadbał o to, żeby ułatwić start osobom początkującym w trudnym i zawiłym świecie gospodarczym, zdejmując z ich barków obowiązek wprowadzania wielu procedur administracyjnych i fiskalnych.

Należy zauważyć również wady, do których należy przede wszystkim konieczność rozliczania kosztów uzyskania przychodów dopiero w zeznaniu rocznym, przy ustalaniu podatku dochodowego. Może się bowiem okazać, że w sumarycznym zestawieniu przychodów i kosztów, tych drugich było więcej i ponieśliśmy stratę.

Dodatkowo prowadząc działalność nierejestrowaną, nie podlega się pod ubezpieczenia społeczne, które zabezpieczają np. przed skutkami choroby. Dochody z tej działalności nie są uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych itp.