Jak rozumieć i chronić prawa autorskie w Internecie?

Globalizacja i informatyzacja spowodowały, że większość dzieł objętych prawami autorskimi może być łatwo dostępna w Internecie. Ta tendencja jest szczególnie korzystna dla początkujących pisarzy, grafików, muzyków i fotografów, którzy w sieci mogą łatwiej wypromować swoje dzieła, a koszty takiej promocji są o wiele niższe. Niestety, wraz ze wzrostem liczby udostępnianych treści w sieci, zwiększyła się liczba przypadków naruszania praw autorskich.

Prawa autorskie w Internecie regulują korzystanie z dzieł chronionych prawem autorskim w ramach sieci. Dzieła te mogą obejmować różne formy, takie jak: zdjęcia, filmy, muzykę, treści tekstowe i graficzne oraz oprogramowanie. Korzystanie z tych dzieł bez zgody właściciela może być uznane za naruszenie praw autorskich. Co to są prawa autorskie, jakiego rodzaju utwory są chronione prawami autorskimi? Zapraszamy do lektury!

Prawa autorskie — kontrola w rękach twórcy

Przede wszystkim autor ma oficjalne prawo do autorstwa utworu, rozpowszechniania go pod wyznaczonym pseudonimem oraz kontroli nad każdym aspektem korzystania z niego.

Prawa autorskie to zbiór przepisów prawnych, które regulują kwestie związane z wykorzystywaniem utworów artystycznych, naukowych i literackich przez osoby trzecie. Dotyczą one praw twórcy, czyli osoby, która stworzyła dany utwór, do decydowania o sposobie korzystania z niego przez inne osoby oraz do uzyskiwania wynagrodzenia za takie wykorzystanie.

Posiadacz praw autorskich ma prawo wyłącznego korzystania z danego utworu, z pewnymi ograniczeniami. Jeżeli ktoś tworzy oryginalny utwór zapisany na nośniku fizycznym, automatycznie staje się właścicielem jego praw autorskich.

Ochronie na mocy praw autorskich podlega wiele rodzajów utworów, między innymi:

• dzieła audiowizualne – seriale, programy telewizyjne, filmy i klipy wideo online;

• nagrania dźwiękowe i kompozycje;

• utwory pisemne – wykłady, artykuły, książki i partytury;

• dzieła wizualne – plakaty i reklamy;

• gry wideo i programy komputerowe;

• utwory teatralne – sztuki i musicale.

Czym różnią się prawa autorskie majątkowe i prawa autorskie osobiste?

W Polsce występuje tzw. dualizm praw autorskich. Na prawa autorskie składają się prawa osobiste i majątkowe.

Prawo autorskie majątkowe odnosi się do kwestii ekonomicznych związanych z utworem i umożliwia autorowi wykorzystywanie swojego dzieła w celach zarobkowych. Prawa autorskie majątkowe, pozwalają na kontrolę nad sposobami korzystania z utworu, takimi jak jego kopiowanie, rozpowszechnianie, sprzedaż, wynajem, przekształcanie itp. Osoba, która posiada prawa autorskie majątkowe, ma prawo do otrzymywania wynagrodzenia za każde wykorzystanie jej dzieła przez innych.

Prawo autorskie niemajątkowe odnosi się do kwestii niemajątkowych związanych z utworem i chroni interesy twórcy w odniesieniu do jego tożsamości i godności. Pozwala ono na kontrolę nad sposobami, w jakie dzieło jest wykorzystywane, takimi jak modyfikowanie utworu, jego publiczne wystawienie, a także wykorzystanie w sposób, który może wpłynąć negatywnie na reputację twórcy. Osoba, która posiada prawa autorskie niemajątkowe, ma prawo do uznania jej za autora utworu oraz do ochrony integralności dzieła.

Prawa autorskie w Internecie — jak ich przestrzegać?

Jednym z najważniejszych sposobów przeciwdziałania łamaniu praw autorskich jest edukacja i zwiększenie świadomość ludzi. Użytkownicy Internetu mieć świadomość znaczenia praw autorskich i konsekwencjach łamania ich. W ten sposób będą oni mieli większą motywację, aby szanować prawa autorskie. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że pobierając film czy zdjęcie ze stron internetowych, czy serwisów społecznościowych i udostępniając te materiały, łamią prawo. Oprócz tego użytkownicy Internetu powinni czytać regulaminy stron internetowych. Zazwyczaj są tam zapisy określające, co można udostępniać innym użytkownikom, a czego nie.

Co grozi za naruszenie praw autorskich w Internecie?

Zgodnie z ustawą o prawie autorskim dozwolone jest nieodpłatne korzystanie z już rozpowszechnionego utworu na potrzeby prywatne. Przejściowe lub incydentalne zwielokrotnienie utworów, które nie ma samodzielnego znaczenia gospodarczego, również nie wymaga zgody twórcy.

Użytkownik może legalnie korzystać z utworu, który został tymczasowo skopiowany do pamięci RAM. Jednakże, udostępnienie na dysku utworu, do którego nie mamy praw, jest nielegalne. W przypadku takiego naruszenia prawa autorskiego mogą zostać nałożone kary finansowe oraz kary pozbawienia wolności do 5 lat. Odpowiedzialność za naruszenie prawa autorskiego obowiązuje bez względu na to, czy naruszenie było celowe, czy nieumyślne. Ponadto brak wyrządzonej szkody nie jest istotny w kontekście naruszenia prawa autorskiego.

Prawa autorskie chronione są na gruncie zarówno prawa cywilnego, jak i karnego. Twórca ma prawo do żądania:

• zaniechania działania naruszającego jego prawa;

• usunięcia skutków naruszeń np. poprzez złożenie przez sprawcę oświadczenia o faktycznym autorze przywłaszczonej fotografii;

• wydania uzyskanych przez sprawcę korzyści;

• naprawienia szkody na zasadach ogólnych lub zapłaty sumy równej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które twórca otrzymałby za udostępnienie utworu.

Prawo cytatu — czym jest i kiedy można z niego korzystać?

Prawo cytatu daje nam uprawnienia do korzystania z dzieł (lub ich fragmentów) innych twórców w sytuacji, w której nie posiadamy do nich autorskich praw majątkowych. Prawo to obejmuje zarówno media tradycyjne (prasa, telewizja, kino i książka), jak i również media interakcyjne, czyli Internet. Warto znać jego zasady, aby w sposób umiejętny i zgodny z prawem wykorzystywać utwory innych autorów na swoich stronach internetowych, blogach, czy w mediach społecznościowych. Zobacz więcej:

Jednakże cytowany fragment może pełnić tylko funkcję pomocniczą i uzupełniającą podstawowy utwór. Ustawa nie precyzuje dokładnych granic, w których można korzystać z cudzej twórczości na podstawie prawa cytatu. W praktyce obowiązuje zasada, że korzystanie z utworu na podstawie prawa cytatu jest dozwolone tylko wtedy, gdy zachowane są odpowiednie proporcje między cytatem a oryginalnym utworem. Ostatecznie, decyzja czy dany fragment stanowi cytat, czy już powielanie cudzego dzieła, zależy od kontekstu i celu cytatu.

Podsumowując, ważne jest, aby pamiętać o przestrzeganiu praw autorskich w Internecie i korzystaniu z treści tylko wtedy, gdy mamy na to odpowiednie uprawnienia lub zgody.